
در دنیای امروز، انگیزههایی مانند حذف برخی از هزینههای ثابت، هماهنگی مراحل ساخت در فرایند تولید، اعمال مدیریت کارآمدتر و افزایش بهرهوری، کاهش مخاطره، دستیابی سریعتر به منابع مالی، کسب مزیتهای رقابتی و ورود به بازارهای جدید و نیز بهرهمندی از مزایای قانونی و مالیاتی، موجب افزایش ترکیب واحدهای تجاری شده است.
در ترکیب واحدهای تجاری، هرگاه ترکیب منجر به ایجاد رابطه اصلی و فرعی شود، واحد تحصیلکننده (اصلی) باید صورتهای مالی تلفیقی تهیه و ارائه کند.
تعاریف تلفیق
تلفیق یا ادغام، در «تجارت و کسبوکار»، به فرایند تصاحب و ادغام تعدادی از شرکتهای کوچک، در قالب تأسیس یک شرکت بزرگتر، اطلاق میشود.
در زمینه «حسابداری مالی»، به جمعآوری صورتهای مالی گروهی از شرکتهای زیرمجموعه، در قالب صورتهای مالی تلفیقی اشاره دارد.
در حوزه «مالیات»، به تلفیق گروهی از شرکتها و اشخاص حقوقی وابسته، در قالب یک نهاد یکپارچه اشاره دارد که با هدف یکپارچگی مالیاتی انجام میگیرد.
هدف از تهیه صورت حسابهای تلفیقی چیست؟
هدف تهیه صورت حسابهای تلفیقی، جمعآوری اطلاعات درباره وضعیت و عملکرد مالی واحد تجاری اصلی و زیرمجموعههای آن برای اعضای سازمان است، زیرا در مواقعی که سازمان تجاری فرعی، زیرمجموعه سازمان تجاری اصلی قرار گیرد، صورت حسابهای مالی واحد تجاری اصلی به تنهایی تصویر کاملی از فعالیتهای اقتصادی و مالی خود نشان نمیدهد.
همچنین امور مالی سازمانهای تجاری برای تصمیمگیریهای اقتصادی و برنامهریزی به اطلاعاتی درباره وضعیت مالی و شرایط جریان نقدینگی شرکت نیاز دارند که این نیازها با استفاده از صورتحسابهای تلفیقی تهیه میشود.
استفادهکنندگان حسابداری تلفیقی، سرمایهگذاران واحد اصلی سازمانهای تجاری بوده که صورتهای تلفیقی، اطلاعات جامعی را برای سایر استفادهکنندگان نیز فراهم میکند.
خصوصیات و وظایف حسابداری تلفیقی
طبق دیدگاه قانونی، از ترکیب و به هم پیوستن واحدهای تجاری در یکی از طبقهبندیهای ادغام، ترکیب و تحصیل، حسابداری تلفیقی بدست میآید.
همانطور که اشاره شد، بیشتر واحدهای تجاری با تحصیل سایر واحدها موجب گسترش عملیات خود میشوند.
برای دستیابی به فرآیند تلفیق، به ترکیب گزارشگری مالی داراییها و بدهیها و درآمدها و هزینههای جداگانه بیش از دو مورد از شرکتهای گروه نیاز است.
رویههای تلفیق، بیشتر برای ایجاد صورتهای مالی به کار گرفته میشوند که تمامی شرکتهای گروه همانند یک شرکت یگانه به نظر برسند.
این فرآیند رویههایی را شامل میگردد که بر اساس آنها همه آثار مالکیت داخل گروه و معاملات درون آن حذف شده.فقط معاملات با افراد خارج از شخصیت اقتصادی در صورتهای مالی تلفیقی گزارش میگردند.
این فرآیند بیشتر بر مفهوم شخصیت یگانه تاکید مینماید و بر درصد مالکیت تاکیدی ندارد.
چرا تلفیق؟
از جمله دلایل مهم برای تلفیق سازمانهای تجاری بزرگ عبارتند از:
- هزینههای ثابت و فعالیتهای تکراری حذف می شود.
- فرآیند تولید و ساخت محصولات با یکدیگر هماهنگ می شود
- سبب مدیریت بهتر و بهرهوری بالا در سازمان می شود.
- باعث کاهش خطرات در محیط تجاری و سبب امنیت تجارت میشود.
- سرعت دستیابی به منابع مالی افزایش یافته و موجب به کارگیری وجوه مازاد میشود.
- موجب کاهش هزینههای مالی و در نتیجه افزایش اعتبارات میشود.
- استفاده از امتیازهای قانونی و مالیات، و غیره.
الزام صورتهای مالی تلفیقی
طبق استاندارد حسابداری شماره ۱۸، کلیه واحدهای تجاری اصلی به استثنای واحدهایی که تمام یا بیش از ۹۰ درصد سهام آنها به طور مستقیم یا غیرمستقیم در مالکیت واحد تجاری اصلی دیگری است، باید صورتهای مالی تلفیقی تهیه و صورتهای مالی خود را همراه آن ارائه کنند.
واحد تجاری اصلی واحدی است که دارای یک یا چند واحد تجاری فرعی است.
واحدهای تجاری اصلی مستثنی شده در تهیه صورتهای مالی تلفیقی باید موافقت تمام سهامداران اقلیت را در صورت وجود بهدست آورند.
از لحاظ الزام اصلی تهیه صورتهای مالی تلفیقی، استاندارد شماره ۱۸ با استاندارد بینالمللی، آمریکا و انگلستان هماهنگ است.
یک الزام که خاص استاندارد حسابداری شماره ۱۸ است همراه بودن صورتهای مالی جداگانه با صورتهای مالی تلفیقی است.
در ایران بنا به الزامات قانونی، تهیه صورتهای مالی جداگانه واحد تجاری اصلی ضروری است.
طبق استاندارد شماره ۱۸، به منظور جلوگیری از گمراهی استفادهکنندگان و تلقینشدن صورتهای مالی جداگانه واحد تجاری اصلی به عنوان نماد وضعیت مالی و عملکرد مالی گروه، صورتهای مالی جداگانه واحد تجاری اصلی باید همراه صورتهای مالی تلفیقی باشد.
صورتهای مالی جداگانه واحد تجاری اصلی در استانداردهای آمریکا جایگاهی ندارد ولی در استانداردهای بینالمللی به دلیل فراگیر بودن این استانداردها ضوابطی برای آن مقرر شده است.
طبق استانداردهای حسابداری آمریکا، تمام واحدهای تجاری اصلی باید صورتهای مالی تلفیقی تهیه کنند که از این جنبه با استاندارد شماره ۱۸ و استانداردهای بینالمللی متفاوت است.
در استانداردهای انگلستان دامنه واحدهای تجاری اصلی مستثنیشده از تلفیق در رعایت موازین قانونی گستردهتر است.
از جمله، اغلب گروههایی که از نظر اندازه متوسط و کوچکند، واحدهای تجاری اصلی که صددرصد به واحد تجاری اصلی دیگری تعلق دارند که براساس قوانین اعضای اتحادیه اروپا ایجاد شدهاند.واحدهای تجاری اصلی که اکثریت سهام آن متعلق به واحد دیگری است و واجد شرایط لازم طبق قانون میباشد، مشمول تهیه صورتهای مالی تلفیقی نیستند.
ضوابط تلفیق
برای تهیه صورتهای مالی تلفیقی، اقلام مشابه صورتهای مالی واحد تجاری اصلی و واحدهای تجاری فرعی مشمول تلفیق پس از انجام تعدیلات با یکدیگر جمع میشود.
برای اینکه صورتهای مالی تلفیقی، اطلاعات مالی گروه را به عنوان یک شخصیت اقتصادی منفرد نشان دهد، تعدیلات تلفیقی لازم در خصوص معاملات و ماندههای درونگروهی، سود و زیانهای تحقق نیافته ناشی از معاملات درونگروهی به عمل می آید.
سهم اقلیت نیز، در صورت وجود، باید محاسبه و به طور جداگانه منعکس شود.
هدف از تهیه صورتهای مالی تلفیقی فراهم کردن اطلاعات درباره وضعیت مالی و عملکرد مالی واحد تجاری اصلی و واحدهای تجاری فرعی آن است.